Το παρακάτω κείμενο παρουσιάστηκε στην εκδήλωση με θέμα το Δημόσιο Σχολείο, που οργάνωσε η επιτροπή αγώνα της Α΄ ΕΛΜΕ Αχαΐας, στις 11-09-2020, στην Πάτρα. Εντάχθηκε στη θεματική «νόμος Κεραμέως: αναλυτικά προγράμματα – κατάργηση μαθημάτων – εξετάσεις – τράπεζα θεμάτων». Οι άλλες δυο ήταν: Τηλεκπαίδευση: είναι εφικτή; Είναι επιθυμητή;» και Άνοιγμα Σχολείων: Προστασία της υγείας».
Η Τράπεζα Θεμάτων (ΤΘ) είναι ένα αποθετήριο, μια βάση αρχείων σε ηλεκτρονική μορφή, με θέματα εξετάσεων για τα μαθήματα που εξετάζονται στο τέλος της χρονιάς. Σε κάθε σχολείο, την ημέρα του εξεταζόμενου μαθήματος δίνεται εντολή μέσω Η/Υ και προκύπτει τυχαία από τη βάση το «διαγώνισμα». Όχι ολόκληρο, αλλά με το 50% των θεμάτων. Τα ερωτήματα που καλύπτουν το άλλο 50% συμπληρώνονται από τον εκπαιδευτικό εκείνη την ώρα. Επομένως, οι εκπαιδευτικοί δεν μπορούν να προσαρμόσουν τα θέματα στο επίπεδο που κατέκτησαν οι μαθητές/τριές τους, ούτε να εστιάσουν σε εκείνα τα σημεία της ύλης, στα οποία είχαν επιμείνει στην τάξη τους[1]. Εξάλλου αυτό είναι και ο στόχος: τα θέματα να είναι «ουδέτερα», «αντικειμενικά» και να ισχύουν για όλους.
Είναι η δεύτερη φορά που νομοθετείται η εφαρμογή της ΤΘ: η προηγούμενη έγινε το 2013-14 (ν. 4186/2013, άρθ. 9, Αρβανιτόπουλος-Λοβέρδος): Πρόκειται για πρόγραμμα ΕΣΠΑ 2014-2020 στον άξονα «Βελτίωση της ποιότητας και αποτελεσματικότητας του εκπ/κού συστήματος και της ΔΒΜ», με φορέα υλοποίησης το ΙΕΠ και προϋπολογισμό 1,192 εκατ. ευρώ. 250 περίπου ειδικοί και σύμβουλοι μοιράστηκαν άμεσα 180.000 για να παράγουν περίπου 17000 θέματα για όλα τα εξεταζόμενα μαθήματα για την Α΄ και Β΄ τάξη όλων των τύπων Λυκείου (συνολικά απορροφήθηκαν 263.000ευρώ).
Τα αποτελέσματα είναι γνωστά: Ενώ την προηγούμενη χρονιά είχαν μείνει μετεξεταστέοι το 4,2%, εκείνη τη χρονιά έμεινε το 23%. Ακολούθησε σάλος και δυο φορές το υπουργείο άλλαξε τον τρόπο υπολογισμού του γενικού μέσου όρου προαγωγής: τελικά έμειναν μετεξεταστέοι το 10% . [Για να καταλάβουμε την "αντικειμενικότητα" του συστήματος αλλά και το πόσο κουρέλι μπορεί να γίνεται η πράξη έκδοσης αποτελεσμάτων από τους συλλόγους διδασκόντων, όταν συντρέχει λόγος...]. Ο πρόεδρος της ΟΕΦΕ δήλωνε τότε ότι οι φροντιστές συμφωνούν με κάθε διαδικασία αξιόπιστης αξιολόγησης των μαθητών και με την επιβράβευση της συνεχούς προσπάθειας, δίνοντας και το στοιχείο ότι αυξήθηκε ο αριθμός των μαθητών μόνο για την Α΄ Λυκείου κατά 15% αμέσως εκείνο το καλοκαίρι. Εκτιμήθηκε ότι το ποσοστό ήταν πολύ μεγαλύτερο.
Το Μάιο του 2015 (ν. 4326/2015 αρθ 13) καταργήθηκε η εφαρμογή της ΤΘ αλλά παρέμεινε ως βάση με τη φράση « μπορεί να λειτουργήσει ως προαιρετικό συμβουλευτικό εργαλείο για μαθητές και εκπ/κούς»[2].
Έτσι κατέρρευσαν τα επιχειρήματα ότι δήθεν με την ΤΘ, που είναι ανοιχτή κατά τη διάρκεια της χρονιάς, δε θα κυνηγάνε οι μαθητές τα «απρόβλεπτα θέματα», γιατί θα μπορούν να τα βλέπουν και άρα δε θα χρειάζεται φροντιστήριο. Αλήθεια, πώς μπορεί να δει κάποιος 400 ή 500 περίπου θέματα για κάθε μάθημα; Και εάν τα δει, τι θα έχει πετύχει εκτός από την αποστήθιση απαντήσεων σε τυποποιημένα ερωτήματα; Απ’ όσο γνωρίζουμε, ήδη όσοι κηδεμόνες και μαθητές/τριες έχουν ενημερωθεί, έχουν σπεύσει σε εγγραφές σε φροντιστήρια. Οι των κατώτερων επιδόσεων για να περάσουν την τάξη αλλά και των ανώτερων για να βελτιωθούν κι άλλο. Από την άλλη πλευρά, όσοι και όσες από τους εκπαιδευτικούς είχαμε την εμπειρία, γνωρίζουμε ότι συνειδητά θα κυνηγάμε την ύλη (αφού τα θέματα την καλύπτουν ολόκληρη) και θα προσαρμόζουμε το μάθημα στο στόχο της επιτυχίας στα θέματα.
Γίνεται σαφές, θεωρούμε, ότι ο στόχος δεν είναι μόνο η προώθηση της ιδιωτικής παιδείας και της παραπαιδείας. Το οικονομικό κέρδος των λίγων, δηλαδή, σε βάρος των οικογενειών που θα πληρώσουν. Αυτό είναι το άμεσα ορατό.
Τα επόμενα είναι:
Α) Να αποθαρρυνθούν οι μαθητές/τριες με τις χαμηλότερες προσδοκίες και επιδόσεις ή/και με χαμηλά εισοδήματα, ώστε να εγκαταλείψουν την εκπαίδευση και να στραφούν στην κατάρτιση. Απ’ όσο γνωρίζουμε, το υπουργείο ετοιμάζει τις «λύσεις» της μεταγυμνασιακής κατάρτισης, χωρίς απολυτήρια αλλά με πιστοποιητικά.
Β) Να τυποποιηθεί η διδασκαλία, για όσους αντέξουν να μείνουν στο σχολείο. Πολύ νωρίς μέσα στη σχολική χρονιά, θα καλύπτεται κακήν κακώς η όποια ύλη για να ριχτούμε στη συμπλήρωση θεμάτων από την τράπεζα. Καμιά άνεση για συζήτηση, κανένας χρόνος για επιμονή σε δυσκολίες και ιδιαιτερότητες συγκεκριμένων μαθητών. Ομοιομορφία παντού.
Δεν γνωρίζει το υπουργείο αυτές τις καταστροφικές συνέπειες; Βεβαίως και τις γνωρίζει. Αλλά αυτό που για μας είναι εκφυλισμός για εκείνους είναι ποιότητα. Να φύγουν οι σκάρτοι αλλά – να το προσέξουμε αυτό- και οι «ικανοί» να είναι αμαθή «αστέρια» που θα γνωρίζουν να απαντάνε σε θέματα εξετάσεων. Αυτό θα τους χρειαστεί στη συνέχεια.
Γ) Έπειτα : Η επίδοση σε εξετάσεις από κοινή βάση θεμάτων είναι προϋπόθεση για «σωστή» μέτρηση αποτελεσμάτων, εύκολα και γρήγορα σε πανελλαδικό επίπεδο. Με βάση τα ποσοστά επιτυχίας, θα κατηγοριοποιηθούν τα σχολεία, αφού αυτός θα είναι ένας βασικός δείκτης για την αξιολόγησή τους. Και μαζί με το σχολείο, αυτός θα είναι δείκτης και για την ατομική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών.
Στην αιτιολογική έκθεση του νόμου Κεραμέως (4692/2020) αυτά αναφέρονται ρητά: η λειτουργία της Τράπεζας εκτιμάται ότι «θα συμβάλει στην ουσιαστική κάλυψη του συνόλου της διδακτέας ύλης από όλα τα σχολεία της χώρας και, συνακόλουθα, στην αποφυγή μαθησιακών κενών από τάξη σε τάξη, στη διαμόρφωση ενός πιο συνεκτικού συστήματος αποτίμησης της προόδου των μαθητών, βάσει αντικειμενικών κριτηρίων αξιολόγησης, καθώς και στον εκπαιδευτικό σχεδιασμό εν γένει, ιδίως μέσω της εξαγωγής χρήσιμων στοιχείων επί αντικειμενικής βάσης, συνεισφέροντας έτσι στη διαμόρφωση πιο εμπεριστατωμένων και στοχευμένων εκπαιδευτικών εργαλείων και πολιτικών για τη βελτίωση των ακολουθούμενων διδακτικών και μαθησιακών προτύπων και μεθόδων».
Ρητά και εμείς και φωναχτά, δηλώνουμε ότι είμαστε αντίθετοι κι αντίθετες στη λειτουργία της ΤΘ. Σε ένα σύστημα που ΔΕ θεωρεί τους μαθητές ίσους απέναντι στις ευκαιρίες για εκπαίδευση, ώστε να δίνεται η δυνατότητα να αναπτυχθεί καθένας με βάση το από πού ξεκινά, ποια είναι η κοινωνική καταγωγή του και ποιοι οι στόχοι του. Αλλά, επιλέγει να εφαρμόσει μεθόδους μέτρησης στο τέλος μιας διαδικασίας, «κόβοντας» ό,τι δεν προσαρμόζεται στην αριθμητική του.
Επιμένουμε απέναντι σε ένα σύστημα που βλέπει το μαθητή ως πελάτη και καταντά να βλέπουν και οι κηδεμόνες το παιδί τους ως πεδίο επένδυσης: «Θα δώσω τόσα, θα πάρω τόσα». «Προστιθέμενη αξία» (added value) λέγεται στους δείκτες αξιολόγησης η πρόοδος του μαθητή-πελάτη σε εξετάσεις. Τόσο καθαρά. Συνδυάστε το και με την «τράπεζα θεμάτων» (λες και δεν υπάρχουν άλλες λέξεις) και βγαίνει το επενδυτικό πρόγραμμα!
Και μπορεί να διαφωνούμε για το ποιο ακριβώς σχολείο θέλουμε, αλλά είναι ανάγκη να συμφωνήσουμε ότι τα παιδιά δεν είναι πελάτες υπηρεσιών εκπαίδευσης, αλλά πρόσωπα με τα οποία δημιουργείται σχέση ζωντανή βασισμένη στην εμπιστοσύνη, που ευνοεί την επινόηση και τη δημιουργικότητα αμοιβαία - και άρα συνθήκες γνώσης. Και να συμφωνήσουμε, επίσης, ότι ο άνθρωπος δεν είναι η τιμή του στην αγορά.
Πηγές:
https://www.espa.gr/el/Pages/ProclamationsFS.aspx?item=4962 πρόσκληση ΕΣΠΑ 03-08-2000: https://empedu.gov.gr/wp-content/uploads/2020/08/prosklhsh_edbm123_%CE%9F%CE%95_07082020_ADA.pdf προϋπολογισμός 937.912ευρώ [Δε βρίσκω εδώ την προηγούμενη προκήρυξη του 2014. Οπότε, οι πληροφορίες μου περιορίστηκαν στις δηλώσεις του πρώην προέδρου του ΙΕΠ, Σ. Γκλαβά, στο άρθρο 19-11-2019, βλ. παρακάτω, και δε διαψεύστηκαν από τα υπόλοιπα άρθρα]
https://www.alfavita.gr/koinonia/125344_trapeza-thematon-i-trapeza-thymaton (23-04-2014)
https://www.ipaidia.gr/paideia/ereuna-tou-ipaith-gia-tis-kataggelies-gia-apati-me-tin-trapeza-thematon (02-07-2014)
https://www.esos.gr/arthra/36795/trapeza-thematon-kai-i-proagogi-ton-mathiton-7-lathi-kai-ena-ofelos (01-02-2015)
https://www.efsyn.gr/ellada/ekpaideysi/13738_mnimoniakos-mehri-teloys (03-02-2015)
https://www.esos.gr/arthra/65104/i-trapeza-thematon-meiose-ton-arithmo-ton-grapton-me-kato-apo-ti-vasi (19-11-2019)
https://www.kathimerini.gr/society/1075179/ekpaideysi-ploysia-trapeza-thematon/ (25-04-2020)
Κατ. Θεοδωροπούλου[1] Σημασία έχει να σημειώσουμε ότι το 50% των θεμάτων ποσοτικά μόνο ισχύει. Ποιοτικά, ο βαθμός ελευθερίας στις επιλογές των διδασκόντων ήταν κατά πολύ μικρότερος. Ενδεικτικά αναφέρουμε: Στο μάθημα της ΝΕ Γλώσσας, από την ΤΘ κληρωνόταν το αρχικό κείμενο – άρα η θεματική - και όλα τα σχετικά θέματα. Σε μας αναλογούσε να βάλουμε μόνο το θέμα της παραγωγής λόγου (έκθεση). Στη Φυσική, κληρώνονταν τα απαιτητικά θέματα Β΄ και Δ΄ και έμενε να γραφτούν το Α΄ (θεωρία) και το Γ΄ (η απλή άσκηση).
[2] Επίσημη ιστοσελίδα της ΤΘ: http://meleagros.iep.edu.gr/
